Door Marco Jansen - Tijdens Open Monumentendag op zaterdag 14 september opent de Watertoren in Harderwijk voor het eerst in 130 jaar de deuren voor publiek. Bezoekers kunnen dan een deel van de expositie zien over de oorlogsjaren van het Herinneringscentrum Noordwest Veluwe ’40-’45.
Bezoekers kunnen dan een deel van de expositie zien over de oorlogsjaren van het Herinneringscentrum Noordwest Veluwe ’40-’45.Tijdens Open Monumentendag op zaterdag 14 september opent de Watertoren voor het eerst in 130 jaar de deuren voor publiek
De Watertoren, te bereiken via de Watertorenweg, is een monumentaal gebouw van 15,85 meter hoog uit 1895. Tot 2016 was de toren in gebruik door Vitens om de druk op de waterleidingen te krijgen. Vorig jaar heeft het waterleidingbedrijf toestemming gegeven aan de Stichting behoud oorlogsherinneringen om de ruimte in te richten. Er is een wijziging bestemming voor tien jaar afgesloten.
Ermeloër Pieter Trap (40) van de stichting, die al acht jaar bestaat, coördineert dit proces. Inmiddels zijn er vier van de tien vitrines geplaatst. “Twee vitrines zijn op 14 september helemaal af en ingericht. De eerste vitrine gaat over mobilisatie en bezetting in de jaren 1939 en 1940. Er komen uniformen van een Nederlandse en een Duitse soldaat in, en drie fragmenten van verhalen over de meidagen in 1940. Dit zijn interviews met mensen uit Harderwijk en Ermelo uit die beginperiode van de Tweede Wereldoorlog. Een vrouw heeft aan de Schoolweg achter de kazerne in Ermelo gewoond, een vrouw aan de Weisteeg in Harderwijk waar later de radarstelling Stellung Hase is gebouwd en er is een meneer die aan de Riebroekersteeg in Ermelo heeft gewoond.” Ook komen er wat voorwerpen uit de omgeving in oorlogstijd, zoals een uniek geel bordje van een schuilkelder met daarop de tekst ‘Bij luchtgevaar hier schuilen’. Dit bord is gevonden in het voormalige gebouw De Kolk op ’s Heeren Loo dat gebruikt werd door het Emauscollege. Dit heeft een familie uit Ermelo gedoneerd.”
De tweede vitrine heeft als titel ‘Luchtoorlog boven de Veluwe’. Hierin worden de verhalen verteld van een Duitse vlieger die in Ermelo is omgekomen en twee Britse vliegers verteld die in Nijkerk zijn omgekomen. “Van beide toestellen hebben we een propellerblad, van het Duitse toestel ook een achterwiel en we hebben foto’s. Dit zijn unieke voorwerpen en Herman van Wilgenburg vertelt vanuit zijn herinnering over die crash.”
Ook van een bommenwerper die achter landgoed De Salentein in Nijkerk is neergekomen is veel informatie en een onderdeel van het toestel beschikbaar. Dit is een klem waar de bommen in hingen.
Om de verhaallijn ook voor kinderen toegankelijk te maken, zijn twee fictieve figuren in het leven geroepen, de silhouetten van Harm (10) en het Duitse meisje Hedwig (8). Zij vertellen op kinderniveau wat zich in de vitrines afspeelt en hoe ze zelf het begin van de oorlog hebben ervaren.
Pieter Trap met een Duitse landkaart van 1938 en op de achtergrond de vitrines. (foto: Marco Jansen)
Vliegende historie
Ook buiten zijn er diverse bezienswaardigheden. Zeker is dat er een historisch voertuig komt te staan – een jeep of een grotere Amerikaanse truck – en om 14.00 uur komt een doedelzakspeler muziek maken. Afhankelijk van het weer komt er een Dakota uit de oorlogsjaren overvliegen. Dit is het enige nog vliegende Dakota in Nederland en deze gaat die dag voor Market Garden voor een vlucht van Amsterdam naar Arnhem maken. Vroeger werd deze gebruikt voor de dropping van parachutisten, nu kunnen er naar schatting 40-50 mensen in. Ook buiten zijn er diverse bezienswaardigheden. Zeker is dat er een historisch voertuig komt te staan – een jeep of een grotere Amerikaanse truck – en om 14.00 uur komt een doedelzakspeler muziek maken. Afhankelijk van het weer komt er een Dakota uit de oorlogsjaren overvliegen. Dit is het enige nog vliegende Dakota in Nederland en deze gaat die dag voor Market Garden voor een vlucht van Amsterdam naar Arnhem maken. Vroeger werd deze gebruikt voor de dropping van parachutisten, nu kunnen er naar schatting 40-50 mensen in.
Open in 2025
De opstelling van de Watertoren op Open Monumentendag van 9.30-17.00 uur is eenmalig; de opening van het museum gaat 15 maart 2025 plaatsvinden. Trap: “We wilden deze zomer al open, maar kregen van de fondsen dat ze weliswaar enthousiast zijn, maar het nog te vroeg vinden om ons nu financieel te ondersteunen. We hebben het geld vooral nodig voor de vitrines.”
Daarom gaat er aan de achterkant van een Duitse landkaart uit 1938 een sponsorbord komen waar bedrijven hun logo tegen betaling kunnen laten vermelden.
De stichting geeft mensen de mogelijkheid om op 14 september voorwerpen te laten determineren en verhalen en persoonlijke herinneringen te delen. Spullen uit oorlogstijd kunnen ook gedoneerd worden aan de stichting om in de toekomst mogelijk een plek te krijgen in de expositie.
Harderwijk en Hierden doen op 14 en 15 september voor de 38e keer mee aan de Open Monumentendag. Dit jaar wordt deze georganiseerd door de Historische Vereniging Herderewich. Gekozen is om het landelijke thema ‘Onderweg’ inhoud te geven. Dit gaat over erfgoed van routes, netwerken en verbindingen.Open Monumentendag 2024
Oldtimershow op de Vischmarkt
Voorafgaand aan de Open Monumentendag vertrekt zaterdag om 9.00 uur een colonne van 20 oldtimers vanaf de parkeerplaats De Beemd tegenover het politiebureau richting de Vischpoort. De auto’s rijden via de Stationslaan, Smeepoortstraat, Bruggestraat en Vijhestraat bij Monopole de boulevard op. Cees Berkvens, het aanspreekpunt voor dit project, rijdt zelf mee in een Citroën DS uit 1970, een ‘snoek’. Een oldtimer omschrijft hij als een auto van voor 1970 of voorzien van chromen bumpers. “Er hebben zich nu 20 mensen opgegeven en er is nog ruimte voor vijf oldtimers. Een leuke bezienswaardigheid.”
In de achterste auto zit Martijn Pijnenburg. Na aankomst op de Vischmarkt om 9.15 uur opent de wethouder kunst en cultuur de Open Monumentendag om 9.30 uur. „We maken van deze gelegenheid gebruik om namens Herderewich ons visiedocument te overhandigen. We willen de monumenten in onze historische vissersstad beschermen en behouden en de samenwerking die er met de gemeente al is verder verstevigen en structureren”, aldus Susan Wijngaard, sinds september 2023 voorzitter van Herderewich.
Bottervaren en busritten
Open Monumentendag staat in het teken van onderweg en dit komt tot uiting met de oldtimers, schepen en bussen. De oldtimers maken ritjes naar de Zuiderzeestraatweg langs de historische boerderijen, om uit te komen aan de Hagenweg 4, Bheene’s boerderie in Hierden. Dit is het centrum van de activiteiten in Hierden.
In het historisch havenkwartier bij het Bottermuseum ligt het varend erfgoed; dit zijn botters en oude historische zeilschepen. Deze zijn te bezichtigen en er kan mee gevaren worden. Vanaf de Vitringasingel – het voormalige busstation - rijdt een oude VAD-bus naar Ermelo; dit mobiele erfgoed is beschikbaar gesteld door de Vereniging Historisch Ermeloo. Ook rijdt een bus vanaf de Vitringasingel naar Hierden.
Tijdens Open Monumentendag zijn er binnen de gemeente Harderwijk 31 monumenten te bezichtigen. Stadsgidsen van het Rondeel en het gilde laten het verleden herleven. Ook is er een boekje met historische stadswandelingen en fietstochten dat gratis wordt uitgedeeld op vijf punten; de Luttekepoort, Smeepoort, het Historisch havenkwartier, de Kiekmuur bij de Waterfrontbrug en bij het Oude Stadhuis. Op zondag zijn veel monumenten ook te zien, maar is het aantal activiteiten beperkt.
Zie voor een overzicht van de activiteiten en monumenten in Harderwijk en Hierden: www.openmonumentendag.nl
Cees Berkvens en Susan Wijngaard van Herderewich grijpen het thema van Open Monumentendag aan voor een Oldtimer show. (foto: Marco Jansen)
